Heb je vragen?
Aanvullend advies? Geen probleem! Vraag het ons team van experten. We horen graag van je.
Gut Brain Axis: masterclass met Dr. Chris van der Linden.
Tijdens het Wow Health Congress gaven voedingswetenschapper en oprichter van Insentials, Amandine De Paepe, en neuroloog Chris van der Linden een inspirerende masterclass over de impact van voeding op (mentale) gezondheid. Zij benadrukten het belangrijke verband tussen voeding, darmgezondheid en mentaal welzijn, met bijzondere aandacht voor de hormonale veranderingen die vrouwen doormaken.
Mentale gezondheid bij vrouwen wordt vaak onderschat en blijft een taboeonderwerp, terwijl hormonale schommelingen een significante rol spelen in hun welzijn. Amandine De Paepe legt uit dat het essentieel is om de verbinding tussen de darmen en de hersenen te begrijpen. Chris van der Linden voegt hieraan toe dat hij zich in de eerste 30 jaar van zijn carrière als neuroloog niet met darmgezondheid bezighield, maar dat het de afgelopen 10 jaar steeds duidelijker is geworden hoe cruciaal de darmen zijn voor ons welzijn en de communicatie met de hersenen.
Over Dr. Chris van der Linden
Dr. Chris van der Linden, neuroloog, volgde zijn opleiding aan de prestigieuze Harvard universiteit in Boston en de universiteit van Texas in de Verenigde Staten. Na zijn specialisatie in bewegingsstoornissen aan het Baylor College of Medicine in Houston, TX, vestigde hij zich in Gent, waar hij aan het Universitair Ziekenhuis Gent werkte. Tot oktober 2021 was dr. van der Linden als neuroloog verbonden aan het St. Lucas ziekenhuis in Gent. Hij werkte met patiënten met bewegingsstoornissen, het syndroom van Gilles de la Tourette, Parkinson, dystonie en meer. Momenteel is hij actief in zijn eigen Centrum voor Neurologie en Orthomoleculaire Geneeskunde aan de Coupure in Gent.
De constante prestatiedruk op vrouwen
Vrouwen vervullen vaak verschillende rollen tegelijkertijd: als moeder, werknemer en huisvrouw, met altijd een lange to-do-lijst in gedachten. Deze constante druk leidt tot stress, overprikkeling en soms zelfs angst, terwijl er vaak onvoldoende aandacht voor deze gevoelens is. Tijdens het Wow Health Congress benadrukt Amandine De Paepe dat het essentieel is om het taboe rond deze onderwerpen te doorbreken. Ze wijst erop dat het begrijpen van de connectie tussen onze darmen en hersenen cruciaal is, aangezien wetenschappelijk onderzoek aantoont dat onze darmgezondheid een directe invloed heeft op ons mentale welzijn.
De impact van chronische stress
Het is opvallend dat maar liefst 72% van de werkende vrouwen moeite heeft met het vinden van een gezonde work-life balance, en één op de drie zich echt ongelukkig voelt. Dit probleem begint al op jonge leeftijd. Zelfs veel 18-jarigen ervaren al overprikkeling. Helaas grijpen te veel vrouwen naar antidepressiva, terwijl dat niet altijd nodig is. Chronische stress speelt hierbij een grote rol. Hoewel acute stress soms een boost aan energie kan geven, heeft aanhoudende stress een negatieve impact op ons welzijn. Dit belangrijke onderwerp verdient meer aandacht en erkenning in onze samenleving.
Kijk naar de oorzaak van een mentale disbalans
Hormonale schommelingen, zoals die veroorzaakt door de pil, puberteit of perimenopauze, kunnen een grote invloed hebben op ons mentaal welzijn. Toch wordt er vaak te snel gegrepen naar antidepressiva, zonder eerst de onderliggende oorzaak van een mentale disbalans te onderzoeken. Vooral bij vrouwen zien we dat dalingen in hormonen zoals progesteron een impact hebben op het geluksgevoel. Het huidige zorgsysteem maakt het lastig om diepgaand naar deze oorzaken te kijken. Een huisarts heeft vaak maar 15 minuten per patiënt, waardoor een snelle diagnose en medicatie de norm worden. Maar écht duurzame oplossingen vragen om een bredere aanpak. Een multidisciplinaire benadering, waarbij artsen, psychologen en voedingsdeskundigen samenwerken, kan helpen om de juiste balans te vinden en de werkelijke oorzaken van mentale klachten aan te pakken.
Mentale gezondheid is verbonden met verschillende factoren, zoals insulineresistentie, voeding, cortisolniveaus, de pil en slaapkwaliteit. Een verstoord slaappatroon kan bijvoorbeeld een grote impact hebben op hoe we ons voelen. Hoewel antidepressiva vaak als oplossing worden gezien, kunnen ze bijwerkingen hebben zoals persoonlijkheidsverandering en gewichtstoename, wat kan leiden tot een vicieuze cirkel. Daarnaast grijpen mensen ook naar andere middelen zoals alcohol en cafeïne om stress en angst te verminderen. Het is daarom belangrijk om breder te kijken naar de oorzaken van mentale disbalans en niet te snel medicatie als enige oplossing te zien.
De rol van darmen in je geluksgevoel
De connectie tussen darmen en hersenen speelt een essentiële rol in onze mentale gezondheid. Maar liefst 90% van de zenuwcellen in de darmen sturen signalen naar de hersenen. Dit toont aan hoezeer ons darmmicrobioom ons welzijn beïnvloedt. Darmen zijn verantwoordelijk voor de productie van serotonine, het zogenaamde ‘gelukshormoon’, wat hun invloed op onze gemoedstoestand verklaart.
Bovendien kunnen externe factoren zoals vervuiling, ongezonde bacteriën, slechte voeding en slaapgebrek de gezondheid van onze darmen verstoren. Wetenschappelijk onderzoek benadrukt steeds meer het belang van een gezond darmmicrobioom voor zowel onze fysieke als mentale balans. Het is duidelijk dat het onderhouden van een gezonde darmflora cruciaal is voor ons algehele welzijn.
De autonome werking van de darmen en hun impact op mentale gezondheid
Dr. van der Linden legt uit dat de darmen grotendeels autonoom functioneren en geen bewuste representatie in de hersenschors hebben. Dit in tegenstelling tot onze zintuigen zoals zicht en gehoor. Het enterisch zenuwstelsel, met zijn 500 miljoen zenuwcellen, kan onafhankelijk opereren zonder directe invloed van de hersenen. Toch is er een constante wisselwerking via de nervus vagus, die de verbinding tussen darm en brein tot stand brengt.
Serotonine, een belangrijk gelukshormoon, komt in veel hogere concentraties voor in de darmen dan in de hersenen. Een gezond darmmicrobioom, dat bestaat uit verschillende micro-organismen zoals bacteriën en schimmels, is cruciaal voor onze mentale balans.
Wanneer de samenstelling van dit microbioom verstoord raakt, kan dit leiden tot ongelukkige gevoelens. Het darmmicrobioom begint al bij de geboorte zich te vormen en heeft een blijvende invloed op zowel fysieke als mentale gezondheid. Factoren zoals een keizersnede of het ontbreken van borstvoeding kunnen de ontwikkeling van het microbioom beïnvloeden, wat later de stemming kan beïnvloeden.
Daarnaast spelen de gezondheid en het stressniveau van de moeder tijdens de zwangerschap een belangrijke rol in het welzijn van het kind. Ook jeugdtrauma's en stressfactoren, zoals fysiek of seksueel trauma, hebben een grote impact, vooral bij vrouwen. Deze invloeden worden vaak onderschat, terwijl ze essentieel zijn voor de mentale gezondheid op latere leeftijd.
De impact van hormonale schommelingen op het welzijn van vrouwen
Hormonale schommelingen tijdens de menstruele cyclus hebben een significante invloed op het welzijn van vrouwen. De verhoudingen tussen oestrogeen en progesteron kunnen variëren, wat leidt tot zowel positieve als negatieve gevoelens.
Hormonale disbalans, vooral tussen oestrogenen en progesteron, beïnvloedt niet alleen de gemoedstoestand, maar ook de darmgezondheid. In de tweede fase van de menstruatiecyclus, wanneer progesteron stijgt, kunnen vrouwen zich vaak minder energiek en opgeblazen voelen door een vertraging van de darmperistaltiek. Deze hormonale schommelingen kunnen leiden tot stemmingswisselingen, vermoeidheid en zelfs chronische vermoeidheid.
Bovendien is aangetoond dat vrouwen een lagere stressweerstand hebben dan mannen, wat waarschijnlijk te maken heeft met hormonale invloeden. De maatschappij houdt hier echter onvoldoende rekening mee, wat vraagt om aanpassingen in de professionele wereld. Slaapstoornissen en metabole verstoringen spelen ook een belangrijke rol in het welzijn. Laaggradige ontstekingen, vaak veroorzaakt door een lekkende darm (leaky gut), kunnen bijdragen aan vermoeidheid, stemmingswisselingen en een verhoogde vatbaarheid voor infecties. Veel vrouwen ervaren ook chronische pijn, zoals cervicobrachialgie (nek- en schouderpijn), vaak als gevolg van verhoogde spierspanning die voortkomt uit hersen- of darmstress.
Ook hormonen zoals insuline spelen een rol. Zo kan insulineresistentie zelfs zorgen voor vruchtbaarheidsproblemen. Amandine deelt haar ervaring met insulineresistentie, ondanks een gezond gewicht en levensstijl, wat leidde tot zes miskramen en langdurige problemen met zwanger worden.
Dit probleem wordt vaak over het hoofd gezien, omdat niet altijd het volledige hormonale plaatje wordt bekeken. Insulineresistentie is niet alleen gerelateerd aan overgewicht of een ongezonde levensstijl, maar kan ook genetisch of door stress ontstaan. Het is behandelbaar door een gezonde glucosebalans te behouden via krachttraining, intermittent fasting en stressmanagement. Het is van groot belang om insulineresistentie te testen, omdat dit anders kan leiden tot diabetes.
De rol van de lever in hormonale balans
De lever speelt een cruciale rol in de hormonale balans en het algehele welzijn. Een gezonde lever is essentieel voor het metabolisme van hormonen en de detoxificatie van schadelijke stoffen uit het lichaam. Wanneer de lever niet optimaal functioneert, kan dit leiden tot hormonale disbalans, wat op zijn beurt diverse gezondheidsproblemen kan veroorzaken.
Een gezond microbioom bevordert de productie van neurotransmitters zoals serotonine, wat direct invloed heeft op het mentale welzijn. De link tussen voeding, darmgezondheid en mentale balans is dus essentieel voor zowel fysiek als mentaal welzijn. Chronische stress, die leidt tot verhoogde cortisolniveaus, maakt het immuunsysteem kwetsbaarder voor infecties. Slechte mondhygiëne, een verstoord microbioom (dysbiose) en een tekort aan voedingsstoffen verergeren deze problemen. Bovendien kunnen genetische factoren en jeugdtrauma’s de stressbestendigheid beïnvloeden. De vicieuze cirkel van chronische stress, hormonale disbalans, insulineresistentie en low-grade inflammation kan uiteindelijk leiden tot depressieve gevoelens.
De impact van chronische stress op gezondheid
Stress heeft ook een aanzienlijke invloed op onze voedingsbehoeften, omdat het de behoefte aan vitamines verhoogt. Veel vrouwen die onder stress staan, kiezen ervoor om veganistisch te eten, maar zonder de juiste inname van dierlijke eiwitten lopen ze het risico op een tekort aan vitamine B12. Dit tekort kan leiden tot vermoeidheid en een negatieve invloed hebben op hun mentale welzijn.
Daarom is het van groot belang om een evenwichtige benadering te vinden voor het omgaan met stress. Fysieke activiteit en krachttraining zijn hierbij cruciaal; ze bevorderen niet alleen de mentale gezondheid, maar ondersteunen ook de darmgezondheid.
De rol van gezonde voeding
Gezonde voeding is van essentieel belang voor zowel ons fysieke als mentale welzijn. Gefermenteerde voedingsmiddelen zoals kefir, miso en kombucha zijn bijzonder waardevol vanwege hun hoge gehalte aan pre- en probiotica. Deze stoffen kunnen snel een positief effect hebben op onze darmgezondheid en mentale balans. Daarnaast is het cruciaal om te kiezen voor onbewerkte voedingsmiddelen, waaronder vezelrijke groenten, fruit en volle granen zoals quinoa, chiazaad en lijnzaad. Vette vis, zoals wilde zalm, levert bovendien essentiële omega-3 vetzuren die belangrijk zijn voor onze gezondheid.
De impact van suiker op de gezondheid
Suiker heeft een significante invloed op ons welzijn, vooral bij vrouwen, door de hormonale fluctuaties tijdens de cyclus. Hoewel het normaal is om suikercravings te ervaren, kan een overmatige inname schadelijk zijn, vooral voor de lever, die suiker opslaat. Te veel suiker kan leiden tot insulineresistentie, wat zoals hierboven reeds vermeld op zijn beurt andere hormonen zoals oestrogeen en progesteron beïnvloedt. Dit kan de symptomen van de menopauze verergeren en zorgen voor een onregelmatige bloedsuikerspiegel, wat leidt tot energiedipjes en een verhoogde behoefte aan suiker.
Om deze redenen is het belangrijk om je suikerinname te beperken. Dit helpt niet alleen om je bloedsuikerspiegel stabiel te houden, maar ook om ontstekingen te voorkomen.
Chronische ontsteking en preventie
Chronische ontsteking is een veelvoorkomend probleem in onze moderne wereld en manifesteert zich vaak als uiteenlopende kwaaltjes. Deze symptomen zijn een belangrijke indicator dat we ons in een tussenfase van gezondheid bevinden: niet helemaal gezond, maar ook niet ernstig ziek. Het goede nieuws is dat deze aandoeningen vaak reversibel zijn, mits we ze tijdig aanpakken.
De COVID-19-pandemie heeft ons doen inzien hoe belangrijk preventie is. Het is cruciaal om proactief met onze gezondheid om te gaan. We moeten niet wachten tot we ons echt slecht voelen, maar eerder de eerste tekenen van problemen herkennen en aanpakken.
Vervette lever: een veelvoorkomende kwaal
Een voorbeeld van een veelvoorkomende kwaal is een vervette lever. Dit probleem wordt vaak geassocieerd met overgewicht of alcoholgebruik, maar wist je dat één op de drie vrouwen hier last van heeft? De hoofdoorzaak is suiker, en specifiek fructose. Hoewel fructose vaak wordt beschouwd als de 'gezonde' suiker in fruit, kan het in grote hoeveelheden schadelijk zijn.
Eetpatronen en bewuste keuzes
Het is belangrijk om bewust om te gaan met wat we eten. Hier zijn enkele praktische tips:
- Start elke maaltijd met groente: Dit verhoogt de vezelinname en helpt om ongezonde keuzes te vermijden. Een salade bij je pasta of groenten bij je frietjes kan al een groot verschil maken.
- Beperk fruitinname: Fruit is gezond, maar eet het met mate. Drie stukken per dag is voldoende. Vermijd suikerrijke snacks zoals smoothies of fruitige snacks die vaak vol fructose zitten.
- Hartig ontbijten: Vermijd een ontbijt dat rijk is aan suiker, zoals een boterham met Nutella. Kies voor hartige opties die je energieniveau gedurende de dag stabiel houden.
- Eet zoet onmiddellijk na een maaltijd in plaats van apart, doorheen de dag: Als je een zoete snack wilt, eet deze dan direct na je maaltijd om bloedsuikerpieken te voorkomen.
Gezonde voeding vormt de basis van ons welzijn, maar het is niet voldoende om alleen op voeding te vertrouwen. Veel voedingsmiddelen zijn gemodificeerd. Een interessant voorbeeld is de wortel, die oorspronkelijk paars was maar door Nederlanders oranje is gemaakt. Het is belangrijk om bewust te zijn van deze veranderingen en de impact die ze kunnen hebben op onze gezondheid.
De opkomst van nootropics in mentale gezondheid
Nootropics zijn een spannende en opkomende trend in de wereld van mentale gezondheid. Deze natuurlijke ingrediënten bieden ondersteuning voor ons mentale welzijn zonder de ongewenste bijwerkingen die vaak gepaard gaan met traditionele antidepressiva. Een opvallend voorbeeld is lion's mane (pruikzwam), waarvan onderzoek aantoont dat het kan bijdragen aan verbeterde energie, focus en algemeen mentaal welzijn, zonder risico op afhankelijkheid of negatieve effecten op de persoonlijkheid of het gewicht.
Daarnaast zijn er andere veelbelovende stoffen zoals safranal, dat de productie van het gelukshormoon serotonine bevordert en magniferine, dat volgens onderzoek de aanmaak van dopamine kan stimuleren. Het is belangrijk om te beseffen dat onze hersenen maar liefst 20% van onze energie verbruiken, wat aantoont dat ze ook behoefte hebben aan de juiste voeding. Het integreren van nootropics in ons voedingspatroon kan een waardevolle stap zijn in het verbeteren van onze mentale gezondheid en algemene gezondheid.
Het onderzoek naar nootropics: kansen en overwegingen
Dr. Chris van der Linden sluit af met het idee dat bij de ontwikkeling van nieuwe medicatie jarenlang uitgebreide studies worden uitgevoerd, wat aanzienlijke kosten met zich meebrengt. Ditzelfde geldt niet voor voedingssupplementen en nootropics, waardoor het moeilijk is om wetenschappelijk bewijs voor hun effectiviteit te leveren. Dit betekent echter niet dat we deze producten dogmatisch moeten afwijzen. Het is belangrijk om zelf te ontdekken of voedingssupplementen of nootropics voor jou nuttig zijn.
Hoewel er geen uitgebreide klinische studies zijn, kunnen anekdotische ervaringen en goed onderbouwde informatie aanwijzingen geven dat ze wel degelijk effectief kunnen zijn. Laat je niet alleen leiden door stemmen die beweren dat iets niet werkt vanwege een gebrek aan bewijs; het kan de moeite waard zijn om deze producten een kans te geven en te zien hoe ze jouw welzijn kunnen verbeteren.
¹Safranal (saffraan) helpt om een positieve ingesteldheid te behouden en helpt relaxatie te bevorderen.*
²Lai, P. L., Naidu, M., Sabaratnam, V., Wong, K. H., David, R. P., Kuppusamy, U. R., Abdullah, N., & Malek: Effects of Saffron Extract Supplementation on Mood, Well-Being, and Response to a Psychosocial Stressor in Healthy Adults: A Randomized, Double-Blind, Parallel Group, Clinical Trial
³Jackson, P. A., Forster, J., Khan, J., Pouchieu, C., Dubreuil, S., Gaudout, D., Moras, B., Pourtau, L., Joffre: : S. N. (2013). Neurotrophic properties of the Lion's mane medicinal mushroom, Hericium erinaceus
⁴Tseng, P., Lin, P., Tu, K., Cheng, Y., Wu, C., & Chen, Y. (2015). Significantly lower nerve growth factor levels in patients with major depressive disorder than in healthy subjects: a meta-analysis and systematic review. Neuropsychiatric Disease And Treatment, 925. https://doi.org/10.2147/ndt.s81432
*Gezondheidsclaim in afwachting van Europese toelating
Insentials supplementen voor mentaal welzijn
Nieuw